Wat is de stoned ape-theorie en waarom is deze belangrijk?

Als je weleens psychedelische paddo's hebt geprobeerd, dan weet je waarschijnlijk dat ze de geest kunnen openen op een manier die moeilijk te evenaren is bij normaal bewustzijn. Maar heb je ook ooit gedacht dat we hierdoor misschien zijn geëvolueerd tot de intellectuele soort die we nu zijn?

De “stoned ape”-theorie suggereert dat paddo's de oorzaak zijn van de ontwikkeling van de mens; van holenmensen tot Michelangelo’s en van primaten tot Einsteins. Het is een interessante gedachte en het zou tot op zekere hoogte kunnen. Er zijn echter ook kanttekeningen bij te plaatsen. Daarom gaan we deze theorie eens nader onderzoeken. Schuilt er een kern van waarheid in of niet?

WAT IS DE STONED APE-THEORIE PRECIES?

Het idee achter de stoned ape-theorie is dat de evolutionaire sprong van Homo erectus_ naar _Homo sapiens is gekatalyseerd door het gebruik van psychedelische paddenstoelen. De theorie biedt mogelijk antwoord op de eeuwenoude vraag hoe we zijn ontwikkeld van de eerste rechtopstaande mens tot mensen met een twee keer zo groot brein. Deze verandering heeft in slechts 2000 jaar plaatsgevonden. Vanuit evolutionair oogpunt is dat in feite een oogwenk.

Deze theorie is voor het eerst geopperd in 1992 door Terence McKenna. Hij was een Amerikaanse ethnobotanicus, mysticus, psychonaut en auteur. Bovendien was hij voorstander van het verantwoordelijk gebruik van psychoactieve organismen, zoals cannabis en paddo's. Hij was vooral beroemd vanwege zijn vurige lezingen over diverse onderwerpen; van psychedelische planten en drugs tot het sjamanisme, de metafysica, alchemie, taal, filosofie, cultuur, technologie en ecologie. Zijn misschien wel beroemdste werk behelst de theoretische oorsprong van het menselijk bewustzijn.

Jarenlang vonden veel mensen zijn ideeën bizar en "te ver gaan". Nu is er echter opnieuw interesse voor de helende eigenschappen van psilocybine paddenstoelen. Daarmee krijgt ook de stoned ape-theorie sinds kort weer meer aandacht.

McKenna betoogde dat "paddo's een cruciale rol speelden bij de evolutie". Ze zouden het zicht verscherpen, waardoor jagen makkelijker werd en de lust vergroten, wat tot meer nageslacht leidde. McKenna suggereerde ook dat magische paddenstoelen effect hadden op het menselijk intellect. Volgens hem stimuleerden ze "de taalsectie van de hersenen en veroorzaakten ze religieuze ervaringen die de deuren openden naar modern gedrag”.

In het kort geloofde hij dat magische paddenstoelen een evolutionaire katalysator waren. Hij dacht dat deze ons uiteindelijk hebben veranderd in het soort mensen dat we nu zijn.

PSYCHEDELICA EN DE MENSELIJKE PSYCHE

De wetenschap heeft tot op heden echter niet veel onderzoek gedaan naar psychedelica. De manier waarop ze het menselijk brein beïnvloeden, blijft dus een mysterie. Gelukkig is onderzoek op dit terrein wel in ontwikkeling. Het lijkt er daarbij op dat psychedelica zorgen voor verminderde activiteit in specifieke delen van de hersenen; het zogenaamde defaultnetwerk. Dit netwerk reguleert onze zelfwaarde en hoe we de dingen om ons heen interpreteren. Het bestuurt in feite ons diepste bewustzijn.

Het lijkt erop dat psychedelica ervoor zorgen dat dit netwerk "offline" gaat. Dat zou leiden tot nieuwe, maar tijdelijke verbindingen in de hersenen. Deze verbindingen kunnen daarbij ontdekkingen en openbaringen teweegbrengen. Daarbij kunnen ze negatieve patronen doorbreken die gedurende een langere periode in de hersenen zijn gevormd.

Onderzoekers denken dat de hersenen hierdoor als het ware kunnen "herstarten". Velen vermoeden zelfs dat we daardoor uiteindelijk in een “hogere staat van bewustzijn” kunnen komen, vergeleken met ons gewone bewustzijn als we wakker zijn.

Om deze reden doet men nu onderzoek naar psychedelica om uit te zoeken of ze wellicht helpen bij bepaalde mentale gezondheidsklachten. Middels zogenaamde "microdoseringen" krijgen mensen daarbij een kleine dosis van een psychedelische drug. Meestal is dat psilocybine. Bijvoorbeeld bij angst, depressie, PTSS, maar ook andere mentale klachten. Van deze kleine hoeveelheid ga je niet hallucineren, maar ervaar je wel bepaalde effecten in de hersenen.

PhD-onderzoeker en universitair docent psychiatrie en gedragswetenschappen aan de John Hopkins-universiteit Matthew Johnson, zei daarover het volgende. “We ontdekten een drastische vermindering [van angst en depressie] na een sessie met een hoge dosering en die afname was ook zes maanden later nog aanwezig”.

ARGUMENTEN TEGEN DE STONED APE-THEORIE

Natuurlijk is deze theorie enigszins controversieel. Veel mensen voeren dan ook tegenargumenten aan. Een heersende gedachte is bijvoorbeeld dat McKenna zich slechts op aannames baseerde. Hij zou geen bewijs hebben gehad om zijn beweringen te staven.

“Al zijn aannames geven aanleiding tot één vraag: Waar is het bewijs?”, aldus de in Londen woonachtige schrijver Sam Woolfe. “Het lijkt er ook op dat McKenna de ontdekkingen van Fischer en Hill verkeerd heeft geïnterpreteerd. In hun onderzoek ontdekten ze namelijk dat psilocybine de waarneming verandert en dus niet de visuele scherpte of perifere detectie. De drug zorgt ervoor dat dingen er anders uitzien, maar niet dat ze duidelijker zijn. Deze twee wetenschappers zeggen in een paper zelfs dat de veranderde waarneming als gevolg van een "lage dosis psilocybine wellicht niet bevorderlijk is" voor de overleving van het organisme”.

Woolfe wijst er echter ook op dat er in het onderzoek “wellicht” staat en dat is dus ook niet absoluut. Maar we gaan verder. Veel mensen wijzen ook op een ander argument van McKenna. Hij zegt dat hogere doses psilocybine zorgen voor “extatische, visionaire ervaringen die de basis zouden zijn geweest voor religie". Die stelling is echter nog steeds niet geverifieerd.

Het eerste bewijs van religie is te vinden in Europese grotkunst van zo’n 40.000 jaar geleden. Dat is veel recenter dan de periode waarin onze hersenen zouden zijn verdubbeld. De toename van de hersenomvang zou namelijk zo’n 2 tot 4 miljoen jaar geleden hebben plaatsgevonden. Wanneer we echter spreken over zo’n lange periode, is het niet onaannemelijk dat het bewijs inmiddels allang is verdwenen. Als er tenminste bewijs zou zijn voor een religieus of mythisch geloof in een bepaalde periode.

TOT SLOT OVER DE STONED APE-THEORIE

Wat je ook gelooft; de stoned ape-theorie is een interessant fenomeen. Het is niet gebaseerd op wetenschappelijke gegevens, maar het is wel intrigerend om te bedenken dat hallucinogene paddenstoelen wellicht de ultieme katalysator zijn geweest en dat die ons mogelijk naar een hoger niveau van scherpte en mentaal bewustzijn hebben gebracht.

Het is echter altijd beter om vooruit te kijken dan in het verleden. We zien dan ook vol spanning uit naar wat de toekomst ons brengt. Zowel op het gebied van psychedelisch onderzoek als qua regelgeving en maatschappelijke veranderingen.